6.SINIF DÖKÜMANLAR

ÜNİTE 5: İPEK YOLUNDA TÜRKLER
- İpek Yolu: Çin’den başlayıp Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran üzerinden İstanbul’ kadar uzanan yola ipek yolu adını veriyoruz. Çin’den ipek ticareti yaygın olarak yapıldığı için yola bu ad verilmiştir.
Türk Adının Anlamı Ve Kökeni:
1-Ziya Gökalp'e göre; Töre kelimesinden gelir. Buna göre Türk: "Türeli=Nizamlı, geleneklerine bağlı" demektir.
2- Danimarkalı Bilgin WAMBERY'e göre Türemekten (Türük) gelir. Buna göre Türk demek TÜREMİŞ, ÇOĞALMIŞ demektir.
3- Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügatıt Türk" adlı eserinde Türk demek "OLGUNLUK ÇAĞI" demektir.
4- Genel olarak Türk demek, GÜÇLÜ, KUVVETLİ manasında kabul edilir.
- İlk Türklerin anayurdu Orta Asya’dır. Fakat zamanla çeşitli nedenlerle göç etmişlerdir.
Göçlerin Sebepleri:
1- Nüfus artışı ve toprakların yetersiz kalışı, 2- Olumsuz iklim şartları(Kuraklık, şiddetli kışlar)
3- Kendi aralarında ve diğer kavimlerle olan mücadeleler 4- Salgın hastalıklar
5- Türklerin Cihan hâkimiyeti düşüncesi. 6- Çin’in baskı ve hileleri

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti)(Mö. 220-Ms.300)
- Kurulduğu tarih kesin olarak bilinmemektedir. Tarihte bilinen İLK TÜRK DEVLETİ'dir.
-** Bilinen ilk hükümdarı TUMAN (Teoman)'dır. Teoman'dan sonra yerine oğlu METE HAN geçmiştir.
- Asya Hun devleti METE HAN zamanında en geniş sınırlarına ulaşmıştır.
- Çinliler Türk akınlarına karşı koymak için ÇİN SEDDİ'ni yaptılar. *ÇİN SEDDİ; 2450 km uzunluğunda , 11 metre yüksekliğinde 7,5 m gerişliğinde kalınlığındadır.Yinede Türk akınlarına engel olamamıştır.
- **Mete orduda 10’luk sistemi uyguladı. Günümüzde orduların çoğu daha bu sistemi kullanmaktadır.
- Oğuz Kağan Destanını önemli destanlarıdır. Bu destandaki kişinin Mete olduğu sanılmaktadır.
- Tarihte ilk defa bütün Türkleri tek bayrak altında toplayan Türk Devleti Asya Hun devletidir.
- Büyük Hun Devleti VERASET SİSTEMİ ve ÇİN SİYASETİ nedeniyle Doğu ve Batı Hun Devleti diye ikiye ayrıldı. Batı Hunları ARAL GÖLÜ civarına göç etmek zorunda kaldılar. Doğu Hunları ise Kuzey ve Güney olarak ikiye ayrıldı. Ve daha sonra Çinliler tarafından ortadan kaldırıldı.

Kavimler Göçü:
- Hun Devleti yıkıldıktan sonra Çin baskısından kurtulmak için bazı Hun boyları İtil’in batısına geçerek Karadenizin kuzeyine göç ettiler. Bu göç sırasında önüne çıkan devletleri ya yönetimine aldılar yada onlarda ileri doğru kaçtı.
- Tarihte devletlerin bu yer değiştirmesine “ Kavimler Göçü” denilmektedir.
- Göç eden bu Türkler Avrupa Hun Devletini Kurdular..
Kavimler göçünün sonuçları:
- Roma İparatorluğunun çöküşü hızlandı.İmparatorluk 395’te ikiye ayrıldı.
- 476’da batı Roma İmparatorluğu yıkıldı. Toprakları üzerinde birçok devlet kuruldu.
-Avrupa’nın etnik çehresi değişti.Yeni topluluklar ortaya çıktı.
- Avrupa bir karışıklık dönemi yaşadı
-Günümüz Avrupa devletlerinin temelleri atıldı.
-Avrupada feodalite dönemi başlamıştır.
-Avrupa Türk kültürüyle tanıştı.Balkanlarda Türk devletleri kuruldu.
** Feodalite (Derebeylik): Zengin toprak sahibi olan kişilerin oluşturduğu sistemdir. Toprakta çalışan köylüler toprakla birlikte alınıp satılabilirdi.

AVRUPA HUN DEVLETİ
- Kurucusu Balamir Han’dır.
- Anadolu’ya ilk Türk akınları bu dönemde olmuştur.
-Atilla döneminde Bizans vergiye bağlanmıştır.
-Batı Roma üzerine sefer yapılmış, fakat Papanın Hıristiyan dünyası adına Roma’yı kendilerine bağışlamalarını istemesi üzerine buranın alınmasından vazgeçilmiştir.
-Fransa üzerine düzenlenen Galya seferi Batı Roma’yı yalnız bırakmaya yöneliktir.

GÖKTÜRKLER
- Bumin Kağan 552’de Göktürk devletini kurdu. - Ötügen başkent olmuştur.
- **Türk adını kullanan ilk devlettir.
-Göktürk adı Göktürk yazıtlarında Kök-Türk şeklinde yazılmıştır.
- Bumin Kağanın ölümünden sonra iktidar mücadeleleri başladı.
- Çinliler bu mücadeleyi körükleyince Göktür kağanlığı iyice zayıfladı.ve siyasi birligi bozuldu.630 yılında yıkıldı.
II.göktürk devleti
- Kutluk Han 681 den itibaren Göktürkleri yeniden bir araya getirerek 2. Göktürk Devleti kuruldu.Bu devlete bu nedenle Kutluk Devleti de denilmektedir
.-Bu devlet en parlak dönemini Bilge Kağan, Kültigin veVezir Tonyukuk zamanındadır.
-Devletin zayflaması üzerine Türk boylarından Basmıller, Karluklar ve Uygurlar isyan ederek 742 yılında yıkıldı.
-** Göktürklerden günümüzü kalan en önemli eser Orhun Yazıtlarıdır(Göktürk Kitabeleri). Bu kitabeler Bilge Kağan, Kültigin Kağan ile vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
-** Bunlar yazılı ilk Türk belgeleridir. Orhun alfabesi ile yazılmıştır.
-** Bu yazıtları Danimarkalı Wilhem Thomsen (Vilyım Tamsın) çözmüştür.UYGUR DEVLETİ:- Karluk ve Basmiller'le birleşerek II. Göktürk Devletini yıkan UYGURLAR Orhun bölgesinde UYGURDEVLETİ'ni kurdular.(745) Kurucuları KUTLUK BİLGE KÜL KAĞAN, merkezleri Ordubalık (Karabalsagun)'dur.- Uygurlar Yerleşik hayata geçen ilk Türk topluluğudur.- Manihizm’e inandılar. Bu inanışta et yemek günah sayıldığı için vücut yapıları değişti. Ve savaşçı güçlerini kaybettiler.-18 harfli Uygur Alfabesini hazırladılar.- Cengiz Han'ın egemenliğine girmelerine rağmen medeniyette geliştiklerinden Moğollar'ı devlet teşkilatı, ticaret, bilim, sanat, alfabe gibi konularda etkilediler.-Moğolların Türkleşmesinde önemli bir rol oynadılar. (Özbek ve Çağatay Türkleri)-İlk Müslüman Türk Devleti Karahanlılar'la savaştılar.(Sebep Uygurların Budizmi, Karahanlıların İslamiyeti yaymak istemeleri.)-Tahta harflerden MATBAA'yı oluşturdular, pamuktan KAĞIT yaptılar.
- Kırgızlar tarafından 840 yılında yıkıldılar.
İSLAM TARİHİ
İslamiyet’ten Önce Arap Yarımadasının Durumu:
- İslamiyet’ten önce Arap yarımadasında Putperestlik yaygındı. Diğer dinler:-Sabilik : (Yıldız ve gök cisimlerine tapma)
-Mecusilik: ( Zerdüşt inancı. Ateşe tapma ) –Hıristiyanlık -Yahudiler -Hanif : (Hz.İbrahim’in tek tanrı inancı. Puta tapmazlar, içki içmezler ve haksızlık yapmazlardı. Hz. Muhammed’in anne ve babası da Hanif dinine bağlıydılar.)
- Bu dönemde kabileler arasında kavgalar vardı. Sadece haram aylarda savaşmazlar bu dönemde Kabe’deki putları ziyaret ederlerdi.
- Arap toplumu göçebe (bedevi) ve yerleşik halk olmak üzere ikiye ayrılırdı.

HZ MUHAMMEDİN HAYATI:
- 571 yılında Mekke’de doğdu. Annesinin adı Âmine, babasının adı Abdullah’tır.
- Babası doğmadan öldü, ona dedesi Abdülmuttalib baktı. Dedesi ölünce bu kez amcası Ebu Talib baktı.
- Hz. Muhammet amcası ile ticaret yaptı. Güvenirliğinden dolayı “Muhammed’ül emin” (Güvenilir Muhammed) adıyla anıldı.
- 25 yaşında Hz. Hatice ile evlendi.
-40 yaşına doğru toplumdan uzaklaşarak zamanın çoğunu Hira Mağarasında geçirmeye başladı. Burada Cebrail (a.s) ona ilk vahiyi getirdi ve peygamberliği başladı. (611)
- Hz. Muhammed’e ilk inananlar: -Hz.Hatice -Hz.Ali -Hz.Ebubekir -Zeyd b. Harise
- Hz. Muhammed Mekkeliler tarafından tehdit edilince Mekke’den Medine’ye göç etti. 622 yılında bu göçe “Hicret” adı verilir.
- Mekke’den Medine’ye göçenlere “Muhacir” (göçmen), Medinelilere de “Ensar” (Yardımcı) adı verilir.
- Hicretle Medine’de ilk İslam Devleti kurulmuş oldu.
Hz. Muhammed’in Savaşları:
Bedir Savaşı
Tarih: 624 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Sebep: Müslümanlar Mekke’den göç ederken bütün mallarını bırakmışlardı. Bunlara karşılık Mekke kervanını vurmaya karar verdiler.
Sonuç: 1-Zafer Müslümanların oldu. 2-Esirler 10 Müslüman çocuğa okuma yazma öğretirlerse serbest kalacaklardı.
Önemi: 1-Mekke ile Medinelilerin ilk savaşıdır. 2-Savaşın diğer bir ismi de Akrabalar savaşıdır. 3- Savaş sonunda Hz. Muhammed’in esirler ile ilgili aldığı karar eğitime ne kadar önem verdiğini göstermektedir.
Uhud Savaşı
Tarih: 625 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler Bedir Savaşı’nın öcünü almak istediler.
Sonuç: 1-Hz. Muhammed yaralandı. 2-Hz. Hamza şehit oldu.
Önemi: Müslümanlar peygamberin sözünün dinlememenin cezasını ilk kez çektiler.
Hendek Savaşı
Tarih: 627 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler İslamiyet’in yayılmasını istemiyorlardı.
Sonuç: Selman-ı Farisi adlı bir İranlının tavsiyesi ile Medine’nin etrafında hendekler kazıldığı için Mekkeliler geri dönmek zorunda kaldılar.
Önemi: Hendek Savaşı, Mekkelilerin Müslümanların üzerine yaptığı son saldırı oldu. Bundan sonra Mekkeliler savunmaya çekildiler.
Hudeybiye Antlaşması
Tarih: 628 Taraflar: Mekkeli müşrikler - Medineli Müslümanlar
Önemli maddeleri: 1-Her iki taraf birbiri ile 10 yıl savaşmayacak. 2-Müslüman olup Medine’ye giden kişiler Medine’ye alınmayacak, Medine’den Mekke’ye gelenler ise geri verilmeyecek. ( Bu madde daha sonra kaldırılmıştır. Çünkü Medine’ye alınmayan Müslümanlar Mekke’ye dönmediler ve Mekke ile Medine arasında kalıp Mekke kervanlarını vurmaya başladılar.)
Önemi: Mekkeliler Müslümanların varlığını kabul etmişlerdir.
Hayber’in Fethi
Tarih: 629 Taraflar: Müslümanlar - Yahudiler
Sebep: Yahudiler, Mekkeliler ile birleşip Müslümanlara zarar veriyorlardı.
Sonuç: Medine-Şam yolu güvenlik altına alındı.


Mekke’nin Fethi
Tarih: 630 Taraflar: Mekkeliler - Müslümanlar
Sebep: Mekkeliler Müslümanlara karşı kuvvet toplamaya başlamışlardı.
Sonuç: 1-Hz.Muhammed, Kabe’yi ziyaret ederek putları kırmıştır. 2-Bütün Mekkeliler İslamiyet’i kabul ettiler. 3-Mekke’nin fethi bütün Arabistan’ın fethini sağlayan önemli bir başlangıç oldu. 4-Mekke’nin fethi ile İslam Devleti kuruldu.
Hz. Muhammed’in Vefatı
Hz.Muhammed, son seferi olan Tebük seferinden dönüşte hastalandı. İmamlığı Hz.Ebubekir’e bıraktı ve 8 Haziran 632’de vefat etti.
Hz.Muhammed, vefat ettiği odaya gömüldü.
Hz.Muhammed’in mezarına Ravza-yı Mutahhara (Cennet bahçesi) adı verilir.
( Peygamberin mezarı Medine şehrindedir.)
-** Hz. Muhammed’den sonra Dört Halife dönemi başladı. Halifeler seçimle iş başına geldiler.
- Şam valisi Muaviye EMEVİ devletini kurarak halifeliği saltanat haline getirdi.

EMEVİLER:
- 661 yılında Muaviye tarafından Şam merkez olmak üzere kuruldu.
Emevilerin İslam Dünyasında Yaptıkları Yenilikler:
1-Hilafeti saltanat haline getirdiler.
2-Arap olmayanlara kötü davranarak Arap ırkçılığını başlattılar.
3-İslam Devleti’nin gerçek anlamda kurulmasını sağladılar.
4-İslam Devleti en geniş sınırlarına Emeviler döneminde ulaşmıştır.
- Türkler Emevilerin Arap olmayanlara kötü davranması nedeniyle Müslüman olmadılar.
Emevi Devleti’nin Yıkılış Sebepleri:
1-Önemli görevlere Emevi soyundan olanları getirmeleri 2-Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri
3-Hz.Ali’nin oğullarının hilafeti ele geçirme çabaları 4-Hz.Muhammed’in amcası Abbas’ın soyundan gelenlerin Emevlere karşı olması 5-Fetihlerin durması 6-Emevi ailesi arasındaki geçimsizlik
-Emevi ailesi Abbasiler tarafından yok edilmiştir.

ABBASİLER:
- 750 yılında Emevileri yıkarak, Ebu’l-Abbas Abdullah tarafından Bağdat başkent olmak üzere kuruldu.
- Abbasiler Emevilerin aksine ırk ayrımı yapmadılar. Bu dönemde birçok Türk Abbasilerde önemli görevlere geldi.
- Abbasiler bilime önem verdiler. Harezmi gibi birçok bilgin bu dönemde yetişti.
- Abbasiler Türk askerleri ve aileleri için “Samarra” Şehrini kurdular.
Türklerin Müslüman Olmaları:
- Araplarla Çinliler arasında yapılan “Talas Savaşı”nda Türkler Arapları desteklemişlerdir. Araplar savaşı kazanmıştır.
- Bu savaştan sonra Türkler İslamiyet’e geçmeye başladı.
-İlk Müslüman olan Türkler, Karluk, Yağma ve Çiğil boylarıdır.
- Devlet olarak; İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılardır.

KARAHANLILAR
-Uygurların yıkılması ile Karluklar, Çiğil ve Yağma Türkleri ile birleşerek Karahanlılar Devleti'ni kurdular (840).
-** İlk Müslüman Türk devletidir.
-Satuk Buğra Han, İslamiyeti kabul etti. Karahanlılar, 960 yılından itibaren Müslüman bir Türk devleti haline geldi.
Karahanlılar, iç karışıklıklar sonunda doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar Karahitaylılar tarafından ortadan kaldırıldı (1211 ). Batı Karahanlılar ise Harzemşahlar tarafından yıkıldı (1212).

**** Kaşgarlı Mahmut “Divan_ı Lügâti Türk” adlı eseri yazmıştır. Amacı Türkçenin Arapçadan zengin bir dil olduğunu anlatmak ve Türkçeyi öğretmek için yazmıştır.
-**** Yusuf Has Hacip “Kutadgu Bilig” adlı eseri yazmıştır.Kutadgu Bilig Mutluluk Bilgisi anlamına gelir. Bu öğüt ve ahlak konusunda bilgiler verir. İnsanların iyi olması için neler yapması gerektiğini anlatır.

GAZNELİLER
- Alp Tigin Saman oğulları Devleti'nde hassa komutanı idi. Horasan'a vali olarak atandı. Bu görevden alınması üzerine Gazne'ye gitti. Yerli hanedanı devirerek bağımsız bir beylik kurdu. Başlangıçta Saman oğullarına bağlı olarak yaşadılar. Bu devletin yıkılmasından sonra bağımsız oldular.
- Ceyhun'a kadar uzanan topraklar, Gaznelilerin eline geçti.
- Gaznelilerin en parlak dönemi Sultan Mahmut (Gazneli Mahmut) devridir.
-Sultan Mesut, Büyük Selçuklularla Dandakan Savaşını yaptı ve yenildi. Bu savaştan sonra Selçuklular resmen kuruldu.
- Gazneliler savaşlarda filleri kullanıyordu. Buda karşı orduların dikkatini dağıtıyordu.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ:
- Selçuk Bey kendine bağlı Oğuz boylarını toplayarak Cend şehrine yerleşti. Fakat bu dönemde Selçuklular devlet olarak kurulmadı.
- Çagrı ve Tuğrul kardeşler ülkenin başına geçtikten sonra, 1015 ten itibaren Anadolu’ya akınlar düzenlediler.
- Çağrı bey 1040 yılında Gaznelileri Dandanakan Savaşında yenince Büyük Selçuklu devleti resmen kuruldu.
- Tuğrul bey adına para bastırdı, hutbe okuttu. Bunlar bir kişinin sultan olması için yapardı.
- Malazgirt Savaşı (1071):
- Anadolu’ya akınlar düzenleyen Selçuklu hükümdarı Alparslan ile Bizans İmparatoru Romanos Diyagones (Romen Diyojen) arasında yapıldı. Selçuklular bu savaşı kazandı.
- Malazgirt Savaşı’nın önemi:
1- Anadolu’nun kapısı Türklere açıldı.2- Anadolu’da Türk Devletleri Kurulmaya başladı.
-
** Nizamülmülk Selçukluların en ünlü veziridir. Çok iyi devlet adamıdır. Aynı zamanda dönemin üniversitesi sayılan “Nizamiye Medreselerini” kurdu. Ayrıca “Siyasetname” adlı eser yazmış. Bu eserde devlet işlerinin nasıl olması gerektiğini anlatmıştır.
- Büyük Selçuklular Karahitaylılar ile yapılan Katvan Savaşından sonra yıkılma sürecine girdi.(1141). Sulatn Sencer’in 1157 yılında ölmesi ile yıkıldı.

ESKİ TÜRK TOPLUMUNDA GELENEK VE GÖRENEKLER:
- İlk Türk devletlerinde bir çocuk kahramanlık göstermeden ad konmazdı.
- İlk Türklerde ülke hanedan (sultan) ailesinin ortak malı sayılırdı.
-İlk Türklerde hükümdarın eşine Hatun denirdi.
- ilk Türk Devletlerinde devlet işleri Kurultay (Toy ) adı verilen mecliste görüşülürdü.
- İlk Türk devletlerinde ölüler “Yuğ”adı verilen cenaze törenleri ile gömülürdü.
- Ölüler “Kurgan” denilen mezarlara gömülür, öldürdükleri düşman sayısı kadar mezarlarına “Balbal”denilen taşlar dikerlerdi.
- İlk Türklerde müzik önemli yer tutardı. Kopuz önemli müzik aletidir.
- İlk Türk devletleri Şamanizm dini başta olmak üzere Manehizm, İslamiyet, Hıristiyanlık, Musevilik gibi dinlere inandılar. Daha sonra İslamiyet hızla yayıldı. Nedeni İslamiyet’in kendi inanışlarına yakın olması nedeniyle hızla yayıldı.
- Nevruz bahar bayramıdır. Selçuklulardan itibaren Osmanlılar ve günümüzde kutlanır. 21 mart baharın başlangıcı sayılır.

- llk Türk Destanları :1.Altay -Yakut : Yaradılış Destanı 2.Sakalar Dönemi: a.Alp Er Tunga Destanı b.Şu Destanı
3.Hun Dönemi:Oğuz Kağan Destanı 4.Köktürk Dönemi:a.Bozkurt Destanı b.Ergenekon Destanı
5.Uygur Dönemi: Türeyiş Destanı b. Göç Destanı
- Dede Korkut Hikayeleri de önemli edebiyat eserleridir.








ÜNİTE 6: DEMOKRASİNİN SERÜVENİ:
Demokrasi: Halkın kendi kendini yönetmesine denir. Halk kendi yöneticilerini kendisi seçer. Bu hakkını milletvekilleri seçerek kullanır. Belli bir süre için milletvekillerini seçer milletvekilleri mecliste halk adına ülkeyi yönetir.
— Türk toplumunun, ruh ve karakter yapısına en uygun yönetim biçimi demokrasidir. Türk ulusunun özgürlük ve bağımsızlığıyla bütünleşen bir yönetimdir. İnsan haklarının en iyi korunup gelişebileceği yönetimdir.
**Demokrasinin Temel İlkeleri:
1.Milli egemenlik
2. Hürriyet ve eşitlik
3. Siyasi partiler.
a.Milli Egemenlik: Demokraside egemenlik millete aittir. Millet bu hakkını temsilcilerini kullanarak seçer. Yönetenler, gücünü milletten alır.
b.Hürriyet ve Eşitlik: Hürriyet; başkalarına zarar vermeden her şeyi yapabilmektir. Eşitlik; hiçbir ayrım yapmaksızın herkesin kanun önünde eşit olmasıdır.
c.Siyasi Partiler: Siyasi partilerin çok olması demokrasinin daha iyi işlemesini sağlar. Farklı düşüncedeki insanlar kendi fikirlerine uygun partilere üye olabilir. Ve istedikleri partiyi destekleyebilirler. Atatürk demokrasinin tam anlamıyla gerçekleşe bilmesi için çok partili hayata geçilmesinin şart olduğunu belirtmiştir.
— Ülkeyi yöneten partilere “İktidar partisi” diğer partilere de “muhalefet partisi” denir. Eğer bir parti tek başına iktidar olamazsa başka partilerle anlaşarak iktidar olur. Bu birleşmeye “koalisyon” adı verilir.
— Çoğunluk ilkesi ise halkın çoğunluğunun istediğinin olmasıdır. Ancak çoğunluğu sağlayan parti diğer insanları ezmez ya da baskı uygulamaz. Çünkü demokraside İnsan haklarına saygı ön plandadır.
— Genel oy prensibi ise halkın yöneticilerini kendilerinin ve hepsinin oyu eşit şekilde seçmesidir.

Diğer Yönetimler:
- Monarşi (Mutlakıyet): Tek kişinin egemenliğine dayanan yönetim biçimidir. Kralların sözü geçer sadece.
- Oligarşi: Ufak bir azınlığın(gurubun) ülkeyi yönetmesidir.
a- Aristokrasi: Soylu sayılan sınıfın ülkeyi yönetmesidir.
- Teokrasi: Ülkenin dini kurallara göre yönetilmesidir.
- Cumhuriyet: Milletin kendini yönetecekleri seçtiği bir yönetimdir. Günümüzde en çok olan devlet yönetim şeklidir.
- Feodalite: Ortaçağda zengin toprak sahiplerinin yönetimine dayanan yönetim biçimidir.
- Diktatörlük: Monarşiye benzer bu yönetimde de tek kişinin geniş yetkileri vardır. Yakın zamana kadar Irak’ta Saddam Hüseyin ülkeyi bu yönetimle yönetiyordu.



Tarihten Günümüze Demokrasi:
- İlk çağlarda demokrasi fazla gelişmemişti. Bu dönemde insan haklarını ve demokrasiyi Aristo, Sokrates, Eflatun gibi Sofistler (düşünürler) geliştirmeye çalışıyordu.
- Roma’da yazılı kanunlar hazırlandı. (12 Levha kanunları )
- Orta Çağda İngiltere Kralı Yurtsuz John “Manga Carta Libertatum” ( Büyük Özgürlük Bildirisi) yayınlayarak kralın yetkilerini azda olsa kısıtladı.
- Johann Gutenberg’in matbaayı icadı ile insanlar arasında düşünce ve bilgi paylaşımı hızlandı.
- Avrupa’da reform, Rönesans ve Aydınlanma hareketleri ile demokrasi ve özgürlükler gelişti.
- Faransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” ile özgürlük , eşitlik, adalet, ulusçuluk gibi kavramlar tüm dünyaya yayıldı.
- Birleşmiş Milletlerin yayınladığı “İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi” ile insan hakları ve demokrasi hızla gelişti.
- Günümüzde 192 ülkenin 120’si demokrasi ile yönetilmektedir.
- Ülkemizde M. Kemal 23 Nisan 1920’de TBMM’yi açtı. 29 Ekim 1923’te Cumhuriyeti ilan etti. Böylece Türkiye çağdaş ve insan haklarına uygun bir yönetime geçmiş oldu.

İnsan hakları:
- İnsanların doğuştan gelen ve toplumda daha iyi yaşaması için olması gereken haklara biz insan hakları diyoruz. Yaşama , eğitim, sağlık, seyahat ve yerleşme, düşünme hakları gibi.
- Günümüzdeki insan haklarının oluşması kolay olmamıştır. İlk çağlarda insanların çoğu hakları yoktu. Krallar ve diğer yöneticiler istediği gibi davrana biliyor ve insanlar köle olarak satılabiliyordu. Zamanla demokrasi ve insan hakları gelişti ve günümüzdeki insan hakları oluştu.
- İnsan haklarını ülkelerde anayasalar koruma altına alır. Ayrıca uluslar arası kuruluşların ortak hareketiyle insan haklarını koruyacak belgeler de yayınlanmıştır. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi… Bu belgeleri imzalayan ülkeler oradaki şartlara uymak zorundadır.

İnsan hakları ile ilgili bazı önemli olaylar.
- Tarihte bilinen ilk yasalar “Hamburabi Yasaları” dır. Babil kralı Hamburabi tarafından hazırlanmıştır. “Kana kan göze göz (kısasa kısas)” ilkelerine dayanır.(Mö:1795-1750)
- Peygamberimiz Hz. Muhammed ölmeden önce yaptığı “Veda Hutbesi”nde toplum kurallarından bahsetmiştir.(632)
- Orta Çağ’da. Manga Carta insan hakları için önemli bir adım olmuş (1215)
- Osmanlı devletinde Kanuni Sultan Süleyman kanunlar hazırlayarak insan haklarını korumaya çalışmıştır. (1520-1566)
- Faransız “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” ile özgürlük , eşitlik, adalet, ulusçuluk gibi kavramlar tüm dünyaya yayıldı.(1789)
- Osmanlı devletinde “Kanun-i Esasi” ile insan haklarında önemli gelişme oldu. Halk ilk defa yönetime katıldı. (1876)
- “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi” ile insan hakları tüm dünyada hızla yayılmaya ve korunmaya başladı. (1948)
- “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi” ile Avrupa devletleri de insan hakları için önemli bir adım attı. (1950)

- Temel Haklarımız:
-İnsanların yaşaması için gereken haklardır. Temel haklar üç kısıma ayrılır:
1- Kişi hakları: Yaşama, düşünme, yerleşme,özgür olama, mülk edinme gibi doğuştan olan haklardır.
2- Sosyal ve Ekonomik Haklar: devletin kanunlarla insanların daha iyi yaşaması için sağladığı haklardır. Sağlık hakkı, eğitim hakkı, çalışma hakkı, sosyal güvenlik hakkı, sendika kurma hakkı gibi.
3- Siyasi haklar: Ülke yönetimine katılmamızı sağlayan haklardır. Seçme ve seçilme hakkı, siyasi faaliyette bulunma hakkı, dilekçe hakkı, vatandaşlık hakkı gibi.


MAĞARADAN BÜYÜK ŞEHRE İNSANIN SERÜVENİ

TARİH NEDİR?
Tarih geçmişte yaşanan olayları neden ve sonuçlarıyla beraber açıklayan ve bize yol gösteren bir bilim dalıdır. Ancak tarih çok uzun bir zaman dilimidir ve anlamak için tarihi bazı bölümlere ayırmak gerekir. Gün, hafta, ay, yıl, yüzyıl, çağ, gibi kavramlar bu amaçla kullanılırlar.
3.yy. 2.yy. 1.yy. 1.yy. 2.yy. 3.yy. 4.yy.







Milattan Sonra (M.S.)
Milattan Önce (M.Ö.) MİLAT




Hz. İsa’nın doğduğu güne milat denir ve sıfır olarak kabul edilir. Bundan önceki yıllar 1,2,3,vs. olarak geri giderler ve Milattan Önce M.Ö. olarak adlandırılırlar. Milattan sonraki yıllar da 1,2,3 diye ileri gider ve Milattan Sonra M.S. olarak adlandırılırlar.
Milattan sonra 1-100, 101-200, 201-300 gibi her yüz yıllık döneme yüzyıl veya asır denir. Bir senenin hangi yüzyıla girdiğini anlamak için son iki rakamı kapatıp 1 ekleriz ve buluruz. Örneğin; 1765 senesi
1765 17 +1= 18.yüzyıl

693 yılı hangi yüzyıldadır?
693 6+1= 7. yy.

1320 yılı hangi yüzyıldadır?
1320 13+1= 14.yy.

Eğer yılın sonu 00 ile bitiyorsa toplama işlemine gerek yoktur. Örnek:
1400 yılı hangi yüzyıldadır?
1400 14.yy.

1800 yılı hangi yüzyıldadır?
1800 18.yy.

İçinde bulunduğumuz sene hangi yüzyıldadır? Siz hesaplayın!
…..

TARİH ÖNCESİ VE TARİH DEVİRLERİ

Tarih Öncesi Devirler Tarih Devirleri



a) Taş Devri b) Maden Devri İlkçağ Ortaçağ Yeniçağ Yakınçağ
Kavimler Göçü (MS375)
- İstanbul’un Fethi (1453)
İstanbul’un Fethi (1453)- Fransız İhtilali (1789)
Fransız İhtilali (1789)- günümüze kadar
Yazının bulunuşu (MÖ3200)Kavimler Göçü (MS375)-Yontma Taş Devri - Bakır Devri
- Cilalı Taş Devri - Tunç Devri
- Demir Devri

İLK İNSANLARIN YAŞANTISI
- İlk insanlar mağaralarda veya ağaç kovuklarında yaşıyorlardı.
- Daha sonra saz veya dallardan örülmüş kulübeler yapmaya başladılar.
- Üretim yapmayı bilmediklerinden avcılık yapıyor ya da hazır besinleri (meyve, vb.) toplayarak yiyorlardı. Bu nedenle hazır besin ve hayvan bulunan ormanlarda yaşıyorlardı.
- Taştan yonttukları aletleri silah olarak kullanıyorlardı.
- İklimde meydana gelen değişimler ve av hayvanlarının azalması insanları göçe zorladı.
- Bu devirde yaşayan insanlar yaşantılarını mağara duvarlarına çizmişlerdir.

Yerleşik Hayat:
- Tarımla uğraşıp hayvanları evcilleştirmeyi öğrenen insanlar yerleşik hayta geçtiler.
- Anadolu’da MÖ 6300-5600 yılları arasında yerleşim yerleri kurulmaya başlandı.
- Yerleşik hayata geçen insanlar suyu, toprağı bol, iklimi uygun yerleri seçtiler.
- Kerpiçten evler yaptılar.
- Kilden çanak- çömlek ve bitki liflerinden dokuma yaptılar.
- Günlük hayatta yaptıkları işleri evlerinin duvarlarına çizmeye devam ettiler.
Not: Bu devirde Anadolu’da bulunan yerleşmeler şunlardır:
Çatalhöyük (Konya)
Alacahöyük (Çorum)
Hacılar (Burdur)
Alişar (Yozgat)
İnsanlar zamanla ihtiyaçlarından fazla üretmeye başladılar ve bu fazla malları değiş-tokuş yaparak ilk ticaret faaliyetlerini başlattılar. (takas) para icat edildikten sonra ticaret de gelişti. Daha sonra fabrikalar kurulup şehirler büyüyünce insanlar şehirlere göç ederek orada nüfusun artmasına yol açtılar. Çok katlı binalar yapıldı. Nüfusu milyonları bulan büyük şehirler (metropol) ortaya çıktı. İstanbul, İzmir, Ankara böyle şehirlere örnektir.


ZAMAN PROBLEMLERİ

1-YEREL SAAT PROBLEMLERİ :

Yerel saat hesaplamalarında şu yol takip edilir:


30
10
0
20
40

















Y = (B+C)x4
=(10+20)x4
=120 dk

BATI
DOĞU

A

B

C

D



X=(A-B)x4 Z=(D-C)x4
=(30-10)x4 =(40-20)x4
=20x4 =20x4
=80 dk =80 dk

a) İki nokta arasındaki meridyen farkı bulunarak sabit zaman farkı olan 4 dakika ile çarpılır. Böylece yerel saat farkı bulunmuş olur.

b) Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için;
* Doğuda yerel saat batıya göre daima ileridir.
* Batıda yerel saat doğuya göre daima geridir.

Buna göre;

* Batıdaki bir noktanın yerel saati verilip, doğudaki bir noktanın yerel saati sorulacak olursa; doğuda yerel saat daima ileri olacağından aradaki yerel saat farkı toplanır.
* Doğudaki bir noktanın yerel saati verilip, batıdaki bir noktanın yerel saati sorulacak olursa; batıda yerel saat daima geri olacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır.



2-GÜNEŞ PROBLEMLERİ :

Güneş’in doğma ve batma saatiyle ilgili problemlerin çözümünde şu yol takip edilir:

a) Yerel saat hesaplamalarında anlatıldığı gibi iki nokta arasındaki yerel saat farkı bulunur.
b) Dünya batıdan doğuya doğru döndüğü için;
* Doğuda güneş batıya göre daima erken doğar, erken batar.
* Batıda güneş doğuya göre daima geç doğar, geç batar.

Buna göre;

* Batıdaki bir noktada güneşin doğma saati verilip, doğudaki bir noktada güneşin doğma saati sorulursa; doğuda güneş erken doğacağından aradaki yerel saat farkı çıkarılır.
* Doğudaki bir noktada güneşin doğma saati verilip, batıdaki bir noktada güneşin doğma saati sorulursa; batıda güneş geç doğacağından aradaki yerel saat farkı toplanır.


BU TOPRAĞIN MEDENİYETLERİ
Anadolu: Kuzeyde Karadeniz, güneyde Akdeniz, batıda Ege deniziyle çevrili kara parçasına Anadolu denir. Anadolu İstanbul ve Çanakkale boğazlarıyla Avrupa kıtasından ayrılır.
Mezopotamya: Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan ve Basra Körfezi’ne dek uzanan bölgeye Mezopotamya denir.
Yurdumuzda milattan önce kurulmuş ve yaşamış bazı uygarlıklar şunlardır:
1. Hititler
2. Urartular
3. Frigler (Frigyalılar)
4. Lidyalılar
5. İyonlar
6. Sümerler
7. Asurlular
8. Babiller
1. HİTİTLER:
ª Kızılırmak çevresinde kurulmuştur.
ª Başkenti Hattuşaş’tır.
ª Ülkeyi kral yönetiyordu. Kraliçeye Tavananna denirdi.
ª Kraldan sonra en yetkili kişi tavanannaydı.
ª Pankuş adı verilen bir meclisleri vardı.
ª Askerliğe ve tarıma önem veriyorlardı.
ª Mısır’la yaptıkları Kadeş Antlaşması tarihin ilk antlaşmasıdır.
ª Olayları Anal adı verilen yıllıklara yazıyorlardı. Bunar tarihin ilk yazılı metinleridir.
ª Çok tanrılı dine inandılar.
2. URARTULAR:
F Doğu Anadolu Bölgesi’nde Van Gölü kıyısında kurulmuştur.
F Başkenti Tuşpa’dır.
F Dağlık bir yerde yaşadıkları için şehirlerini saldırıya karşı korunacak şekilde kurmuşlardır.
F Taş işçiliği ve kale yapımında ustaydılar.
F Baraj ve sulama kanalı yapmışlar, tarıma önem vermişlerdir.
F Çok tanrılı dine inandılar.
F Madenleri işlemede başarılıydılar.
3. FRİGLER:
Ø Sakarya Irmağı kenarında kurulmuştur.
Ø Başkenti Gordion’dur.
Ø Tarıma çok büyük önem vermişlerdir.
Ø Hayvanları konu alan Fabl türü hikayeleri ilk yazanlar Friglerdir.
Ø Çok tanrıları vardı ama esas inandıklar Kibele adı verilen ana tanrıçaydı.
Ø Dokumacılıkta çok ileriydiler ve Tapetes adı verilen halıları vardı.
Ø Kral ve soyluları Tümülüs adlı mezarlara gömerlerdi.
Ø Maden, ağaç işçiliğinde çok başarılıydılar.
4.LİDYALILAR:
☼ Menderes ve Gediz ırmağı çevresinde kurulmuştur.
☼ Başkenti Sard’tır.
☼ Hem kral hem de zenginler devleti birlikte yönetiyordu.
☼ Lidya’dan Mezopotamya’ya uzanan Kral Yolu adı verilen ticaret yolunu yapmışlardır.
☼ Kral yolu o dönemin en önemli ticaret yoluydu.
☼ Ticarette takasa son verip parayı icat etmişlerdir.
☼ Ordusu paralı askerlerden oluşuyordu.
5.İYONLAR:
¨ Bugünkü İzmir civarında (Milet ve Foça) yaşamışlardır.
¨ Devletleri çok parçalı şehir devleti şeklindeydi.
¨ Efes, Milet, Bodrum, İzmir, Foça bu şehirlerden bazılarıydı.
¨ Denizcilik, ticaret ve sanatta ileriydiler.
¨ Ticaret yolları üzerinde olduklarından zenginleştiler.
¨ İnsan kılığındaki tanrılara inandılar.
¨ Bilime önem verdiler. Pisagor, Tales, Hipokrat gibi önemli bilim adamları yetiştirdiler.
6. SÜMERLER:
* Mezopotamya’da yaşamışlar ve burada uygarlığı başlatmışlardır.
* Şehir devleti halinde yaşamışlardır.
* Astronomi, matematik ve geometride ilerlemişlerdi.
* 1 yılın360 gün olduğunu hesaplamışlardı.
* Tekerleği icat ettiler.
* Tarımda ileriydiler, baraj ve sulama kanalları yaptılar.
* Yazıyı ilk onlar bulmuştur.
* Edebiyatta da başarılıydılar. Gılgamış destanı önemli eserleridir.
* Tapınaklarına Ziggurat denirdi ve çeşitli amaçlar için kullanılırdı.
7. ASURLULAR:
- Mezopotamya’da kurulmuşlardır.
- Başkentleri Ninova’dır.
- Sümerlerden öğrendikleri yazıyı Anadolu’ya yaymışlardır.
- Kütüphanecilik ve arşivcilik işini ilk kez onlar başlatmıştır.
- Savaşçı bir toplumdular.
- Ağırlık ve ölçü sistemlerini geliştirdiler.
8. BABİLLER:
§ Mezopotamya’da yaşadılar.
§ Kral tarafından yönetiliyorlardı.
§ En ünlü kralları Hammurabi’dir.
§ Dünyanın ilk yazılı kanunlarını yapmıştır.
§ Çok tanrılı dine inanıyorlardı. En önemli tanrıları Marduk’tu.
§ Tarım, bilim ve sanatta Sümerleri geçmişlerdir.
§ Babil’in asma bahçeleri ve Babil Kulesi dünyaca ünlüdür.